foto1
foto1
foto1
foto1
foto1

15ο Γυμνάσιο

__________________Θεσσαλονίκης____________________

 

     To Τρίτο Γυμνάσιο Θηλέων Θεσσαλονίκης (1936 - 1979)

                               Στέλλα Ν. Κυριακάκη

 

To Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 1936 ύστερα από τη διχοτόμηση του Α΄ Γυμνασίου Θηλέων. Αρχικά στεγάστηκε στο παλιό κτίριο του Ανώτερου Παρθεναγωγείου στην οδό Νοσοκομείων και από το 1940 στο διδακτήριο του Ανώτερου Παρθεναγωγείου στην Καρόλου Ντηλ. Εκπαιδευτήριο ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής σύνθεσης του αρχιτέκτονα Μητσάκη εξυπηρέτησε τις παιδαγωγικές αντιλήψεις και τις διδακτικές ανάγκες του σχολικού προγράμματος της εποχής. Κληρονόμος της πλουσιότατης «Παλιάς Βιβλιοθήκης» του Ανώτερου Παρθεναγωγείου, έγινε φορέας ξεχωριστής πνευματικής ζωής. Στην περίοδο της Κατοχής το σχολείο επιτάσσεται και περιπλανάται Μετά την απελευθέρωση θα συνεχίσει την ανοδική του πορεία υπό την καθοδήγηση του πρώτου του Γυμνασιάρχη του Κωνσταντίνου Γκράτζιου (1936-55) και άλλων εξαίρετων Διευθυντών και αξιόλογου εκπαιδευτικού προσωπικού. Πολυδύναμο και ποιοτικό, ανοικτό στην κοινωνία της εποχής, στηριγμένο στις ελληνικές παραδοσιακές αξίες, πρόσφερε πολύπλευρη μόρφωση και επιτέλεσε ένα ευρύτερο έργο παιδείας και πολιτισμού μέσα σ? ένα ασφαλές περιβάλλον στην καρδιά της πόλης.

                             1.Η ίδρυση του Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων

Εικ.1. Το σήμα του Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων Θεσσαλονίκης που με περισσή ευλάβεια διαφύλαξε η κ. Παναγιωτίδου, απόφοιτος του 1956.

 

1. Η ίδρυση του Γ Γυμνασίου Θηλέων

Το Τρίτο Γυμνάσιο Θηλέων ιδρύθηκε το 1936 ύστερα από διχοτόμηση του 1ου Γυμνασίου Θηλέων Θεσσαλονίκης. Πριν αποκτήσει οριστική στέγη στεγάστηκε σ? ένα παλιό κτίσμα στην οδό Νοσοκομείων, στην πλατεία Συντριβανίου (εικ. 2), ως παράρτημα του μητρικού του σχολείου, που μέχρι τότε στέγαζε το Ανώτερο Παρθεναγωγείο.[1] Το νεοϊδρυθέν σχολείο θα ενηλικιωθεί και θα ωριμάσει κάτω από την εμπνευσμένη καθοδήγηση για είκοσι χρόνια (1936-1956) του Ηπειρώτη στην καταγωγή Γυμνασιάρχη Κωνσταντίνου Γκράτζιου (εικ. 24).

   gratsios

Εικ. 24. Ο πρώτος Γυμνασιάρχης του Γ.Γ.Θ. Κωνσταντίνος Γκράτζιος (1890- 1967). Πρότυπο κοινωνικού λειτουργού και φωτισμένου δασκάλου, αυθεντικού πνευματικού ηγέτη και εραστή της εκπαίδευσης, δικαιωματικά κέρδισε την αναγνώριση και την εμπιστοσύνη όλων.

              Αναμνηστική φωτογραφία των αποφοίτων μαθητριών μπροστά στο

Εικ.2. Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων 1937. Αναμνηστική φωτογραφία των αποφοίτων μαθητριών μπροστά στο διδακτήριο της οδού Νοσοκομείων (από το αρχείο του Φ. Γκράτζιου). Σε μια εποχή που τα κορίτσια άκουγαν μόνο δύο λέξεις από τα παιδικά τους χρόνια: αγώνα και γράμματα.

Τον Σεπτέμβριο του 1940, με την κατάργηση του Παρθεναγωγείου ως εκπαιδευτικού τύπου, θα μεταστεγαστεί στο κτίριο της Καρόλου Ντηλ, ένα από τα αρτιότερα δημιουργήματα εκείνης της εποχής. Θα εξακολουθήσει όμως να χρησιμοποιεί ως παράρτημα το παλιό κτίριο της πλατείας Συντριβανίου[2], αφού το κτίριο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του αριθμού των μαθητριών της εποχής. Σχολείο και παράρτημα λειτουργούσαν καθημερινά σε τέσσερις βάρδιες και ο Γυμνασιάρχης έκανε ένα καθημερινό αγώνα δρόμου για να καλύψει την απόσταση ανάμεσα στο Συντριβάνι και την Καρόλου Ντηλ.[3]

                                       2.Τα «σχολεία του 1930»

Στα πλαίσια του μεγαλόπνοου προγράμματος της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Βενιζέλου (1928 ? 1932) αποφασίστηκε να κτιστούν στη Θεσσαλονίκη τέσσερα σχολεία, ενταγμένα στον κεντρικό πυρήνα της πόλης. Ανάμεσα σ? αυτά ήταν και το Ανώτερο Παρθεναγωγείο που φέρει υπογραφή μελέτης του αρχιτέκτονα Νικολάου Μητσάκη το 1933 και ολοκληρώθηκε το 1936. Τα άλλα ήταν το σχολικό συγκρότημα της «Αγίας Σοφίας» (εικ. 3) του Νικολάου Μητσάκη επίσης (σημερινό 2ο Γυμνάσιο- Λύκειο), το σχολικό συγκρότημα «Βαρδάρη» το 1932 σε σχέδια Βαλεντή (σημερινό 4ο Γυμνάσιο- Λύκειο) και το Πειραματικό Σχολείο ( του Α.Π.Θ.) σχεδιασμένο από τον Πικιώνη το 1936. Τα τέσσερα αυτά κτίρια μετέδωσαν ένα νέο πνεύμα στη σχολική αρχιτεκτονική.[4]

Για πρώτη φορά μετά την απελευθέρωση κτίζονται στη Θεσσαλονίκη δημόσια κτίρια. Το κράτος, οι θρησκευτικές κοινότητες και άλλοι οργανισμοί θα γίνουν αίτιοι δημιουργίας σειράς νέων κτιριολογικών τύπων και μορφών. Πρόκειται για αξιόλογες κατασκευές που διατηρούνται μέχρι σήμερα. Τα νέα σχολεία άρχισαν να ανεγείρονται συγχρόνως με την ανοικοδόμηση του καμένου τμήματος της πόλης μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917. Σε όλες τις περιοχές που προορίζονται για κατοικία χωροθετούνται σχολεία. Ισχυρές γεωμετρικές χαράξεις, που διαχωρίζουν λειτουργικά και ιεραρχούν κοινωνικά την πόλη, αναδιαρθρώνουν τον πολεοδομικό ιστό. Η ανοικοδόμηση των «Σχολείων του ?30» αποτέλεσε σταθμό στην αρχιτεκτονική ιστορία του τόπου.[5]


                                                              

                                                                            

3. Η ίδρυση του διδακτηρίου του Ανώτερου Παρθεναγωγείου (από το 1940 του Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων)

Σύμφωνα με μια σωζόμενη αναφορά του Φεβρουαρίου του 1958 για το Ανώτερο Παρθεναγωγείο της Διευθύντριας Μ. Βουγιούκα, η ανέγερσή του πραγματοποιήθηκε το 1934-1936 με εράνους της επιτροπής των απανταχού Μακεδόνων, οι οποίοι κατατίθενταν από το 1911 από την Ιερά Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης στην Εθνική Τράπεζα. Και έτσι το 1936 το Ανώτερο Παρθεναγωγείο απέκτησε, ύστερα από πολλές περιπλανήσεις, το δικό του ιδιόκτητο κτίριο επί της οδού Καρόλου Ντηλ με την υπ? αριθμόν Πρωτοκόλλου 1954/23.1.1936 διαταγή της Γενικής Διοίκησης της Διεύθυνσης της Εκπαίδευσης μόνο όμως για τέσσερα χρόνια, αφού το 1940 καταργείται ως εκπαιδευτικός τύπος. Από τότε το υπερσύγχρονο διδακτήριο για τα δεδομένα της εποχής κληροδοτείται στο Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων , σημερινό 15ο Γυμνάσιο ? Λύκειο. Το κτίριο ορίζεται από τις οδούς Καρόλου Ντηλ ? Αγίας Θεοδώρας και Γεωργίου Σταύρου και βρίσκεται στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, σε μια περιοχή που από παλιά προοριζόταν για την εγκατάσταση κεντρικών υπηρεσιών, γραφείων και κατοικιών υψηλού εισοδήματος. Μορφολογικά είναι ένα από τα σημαντικότερα σχολεία της περιόδου του 1930 και έχει όλα τα χαρακτηριστικά μιας μοντέρνας δημιουργίας.

4. Η αρχιτεκτονική του Ανώτερου Παρθεναγωγείου ( μετέπειτα Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων, σημερινού 15ου Γυμνασίου ? Λυκείου).

Έργο του αρχιτέκτονα Νικολάου Μητσάκη (1899-1941) , μέλους της πρώτης ομάδας αποφοίτων της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πολυτεχνείου της Αθήνας το 1921 (ιδρύθηκε το 1917). Με την αποφοίτησή του στρατεύεται και λαμβάνει μέρος στην μικρασιατική εκστρατεία. Πρόκειται για μια σημαντική και σύνθετη φυσιογνωμία που θα εξελιχθεί σεμια από τις πιο ισχυρές μορφές της αρχιτεκτονικής του ελληνικού μεσοπολέμου. Πρωταγωνιστής της ανανέωσης της νεότερης δημόσιας αρχιτεκτονικής από τα μέσα της δεκαετίας του ?20.

Το 1926 διορίζεται στην υπηρεσία έργων του Υπουργείου Παιδείας (εικ.6) και συμβάλλει στην οικοδόμηση του ελληνικού μοντέρνου κινήματος. Το 1930 γίνεται προϊστάμενος του γραφείου μελετών των νέων σχολικών κτιρίων και θα γράψει το πιο λαμπρό κεφάλαιο της ιστορίας της ελληνικής αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. Ήταν ο πιο ταλαντούχος αρχιτέκτονας της μεσοπολεμικής περιόδου και εκπρόσωπος του Μοντέρνου Κινήματος στη χώρα μας. «Ήταν ο καλύτερος από όλους μας», θα πει ο συνάδελφός του Παναγιωτάκος,

φωτογραφια σπουδαστη                                    προσωπογραφία του Ν. Μητσάκη                              

Εικ. 4. φωτογραφία σπουδαστή                                              Εικ. 5. προσωπογραφία του Ν. Μητσάκη

Στη σχεδιαστική του δραστηριότητα εμπλέκεται ταυτόχρονα η κλασσική και βυζαντινή αρχιτεκτονική παράδοση, το ευρωπαϊκό μοντέρνο κίνημα και η δημώδης αρχιτεκτονική της υπαίθρου. Πνεύμα ζωντανό, ανήσυχο, δραστήριο, δημιουργικό, γνήσιος φορέας παραδοσιακών αξιών και εκλεκτικός εραστής των ωραίων πραγμάτων. Μαζί με τον Καραντινό αποτελεί τη σημαντικότερη αρχιτεκτονική προσωπικότητα στο πλαίσιο παραγωγής των νέων σχολικών κτιρίων. Μαθητής του Πικιώνη με παιδεία ευρωπαϊκού χαρακτήρα, ξέφυγε από τους δεσμευτικούς τυπολογικούς κανόνες του υπουργικού προγράμματος και έφτασε σε δημιουργική σύνθεση και πρωτότυπη ερμηνεία. Από το 1931-1933 διατελεί επιμελητής του καθηγητή Ερνέστου Εμπράρ στο ΕΜΠ, στην έδρα Κτιριολογίας. Σκοτώνεται το 1941 σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα, κατά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού.

Επίκεντρο των προσπαθειών του στάθηκε ο προσδιορισμός της ταυτότητας της νέας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Ανέσυρε πρώιμα το ζήτημα της ανάγκης της προσέγγισης της αυτόχθονης αρχιτεκτονικής παράδοσης. Αφομοίωσε τον ελληνικό κτιριολογικό πολιτισμό μέσω σύγχρονων πλαστικών προσεγγίσεων και υλικών. Δημιούργησε μια αυτόχθονη «παράδοση του μοντέρνου».


                                                                                        

        

Από τα πιο γνωστά έργα του είναι το Πρακτικό Λύκειο των Αμπελοκήπων (1930-31), η προσθήκη στη Μαράσλειο Ακαδημία (1929), το Δημοτικό σχολείο του Κολωνού (1931), το Δημοτικό σχολείο στην Κωλέτη στα Εξάρχεια (1932), η Φυσικομαθηματική και η Γεωπονική Σχολή του ΑΠΘ (μελέτη 1939-41), η Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης (Αγίας Σοφίας) και άλλα. Ευτυχής θα ήταν η στιγμή, που θα εφαρμοζόταν ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα κατά τη διάρκεια του οποίου οι μαθητές και οι μαθήτριες όλων αυτών των σχολείων που σχεδιάστηκαν από το χέρι του ίδιου αρχιτέκτονα προχωρούσαν σε μια αδελφοποίηση ως μια ένδειξη ιδιαίτερου φόρου τιμής. Πάντως τον Οκτώβριο του 1999 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Πατρών και τονΔεκέμβριο της ίδιας χρονιάς στοΚέντρο Αρχιτεκτονικής του Δήμου Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκεέκθεση για το αρχιτεκτονικό έργο του Ν. Μητσάκη από υλικό που είναι κατατιθεμένο στο Κέντρο Τεκμηρίωσης της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη.

Το εκπαιδευτήριο της Καρόλου Ντηλ, ανήκει στο «βορινό τύπο» - προσαρμοσμένο πλήρως στο ψυχρό κλίμα της πόλης - με γραμμική διάταξη των αιθουσών διδασκαλίας στη νότια πλευρά ( εικ. 8) και κλειστό διάδρομο προσπέλασης στη βόρεια (εικ. 7). Το ίδιο το κτίριο, με την τοποθέτησή του στα όρια του οικοπέδου, παρουσιάζεται ως ένας οργανισμός αναδιπλωμένος στο εσωτερικό του και παίζει το ρόλο ενός φράγματος που προστατεύει τον κόσμο του σχολείου από τον πολύβουο περιβάλλοντα χώρο (εικ.7). Αξιοσημείωτος είναι ο διαφορετικός τρόπος που κινείται κανείς για να προσεγγίσει τις δύο διαφορετικές εισόδους. Για την κύρια είσοδο (από την οδό της Καρόλου Ντηλ) κινείται παράλληλα προς το κτίριο (εικ. 7), ενώ για τις άλλες (από τους παράπλευρους πεζόδρομους μέσω της σχολικής αυλής), κινείται κάθετα (εικ. 8).

Ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική σύνθεση, κτίριο ξεχωριστό, υπόδειγμα μορφολογικής έκφρασης και ποιοτικής εφαρμογής στη σχολική αρχιτεκτονική. Είναι το πρώτο σημαντικό έργο που συνδέεται με τον ευρωπαϊκό ρασιοναλισμό αναδεικνύοντας το δημιουργό του επιδέξιο χειριστή αυτού του κινήματος στην Ελλάδα.

Βασικό του χαρακτηριστικό είναι η λειτουργικότητα, ώστε να εξυπηρετεί συγκεκριμένες ανάγκες με τον πιο οικονομικό κατασκευαστικό τρόπο. Άλλες αρχές που διέπουν τον δημιουργό του: καθαρή σύλληψη, αφαιρετικότητα, αισθητική ισορροπία, λιτότητα, απουσία διακόσμησης, εντυπωσιασμού και μνημειακότητας, έκφραση πνεύματος απλότητας, τόσο οικείου προς την ελληνική παράδοση, νέα αντίληψη στο χειρισμό του φωτός και του προσανατολισμού, καλή οργάνωση του περιβάλλοντος χώρου. Η διάταξη των αιθουσών είναι γραμμική, η διαμόρφωση των όψεων συμμετρική. Οι λιτές γεωμετρικές μορφές του κτιρίου με το χαρακτηριστικό λευκό χρώμα αβίαστα παραλληλίζονται με την ελληνική νησιωτική αρχιτεκτονική. Ο χώρος οργανώνεται σε τρεις στάθμες (το κτίριο είναι τριώροφο), και η αυλή σε τρία επίπεδα. Στη βόρεια πλευρά του σχολείου (στην όψη επί της Καρόλου Ντηλ) κυριαρχεί το κεντρικό κλιμακοστάσιο (εικ. 7), το οποίο μαζί με την εναλλαγή οριζοντίων και καθέτων διασπά τη μονοτονία και τη μονολιθικότητα του συνόλου. Στη νότια πλευρά (στην όψη προς την αυλή) παρουσιάζει μια επιφάνεια σχεδόν εξολοκλήρου υαλόφρακτη (εικ. 8), εξασφαλίζοντας άπλετο φως στις τάξεις. Η επιλογή αυτή ,καθώς βέβαια και η εξτρεμιστική λύση της υαλόφρακτης όψης στην αίθουσα τελετών ? γυμναστηρίου (σήμερα έχει αντικατασταθεί από τοίχο), είναι ένα στοιχείο ενδεικτικό του πρωτοποριακού πνεύματος του αρχιτέκτονα. Η σχεδιαστική ικανότητά του αποδεικνύεται και από την επεξεργασία των μωσαϊκών των δαπέδων. Η ποιότητα ο τρόπος επεξεργασίας και το χρώμα τους διαφοροποιούνται ανάλογα με τη λειτουργία του χώρου (εικ. 9,10, 11).

Το εκπαιδευτήριο του Μητσάκη περιελάμβανε δέκα αίθουσες διδασκαλίας, δύο γραφεία, θυρωρείο, αίθουσα εκδηλώσεων, αίθουσα χειροτεχνίας, λουτρά, αποδυτήρια, μαγειρείο και εστιατόριο, δωμάτια επιστατών, αποχωρητήρια, κελάρι, αποθήκες, λειτουργίες που επέβαλλε το εκπαιδευτικό κλίμα της εποχής (εκπαιδευτικός και κοινωνικός ο χαρακτήρας του σχολείου τότε). Σήμερα, αλλεπάλληλες οικοδομικές εργασίες, προσαρμογές και τροποποιήσεις έχουν εκτελεστεί προκειμένου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του μαθητικού δυναμικού (εικ 12 ? 17).

Αυτές οι εργασίες της διαρρύθμισης άλλαξαν εν μέρει το εσωτερικό του κτιρίου. Είναι ανάγκη όμως να ληφθεί ιδιαίτερη μέριμνα στις μελλοντικές προσαρμογές για να μην αλλοιωθεί περισσότερο φυσιογνωμία του.[6]   

   ekona 7 ktirio isto

.Εικ. 7. Άποψη της βόρειας πλευράς του κτιρίου επί της οδού της Καρόλου Ντηλ με την κυριαρχία του κεντρικού κλιμακοστασίου. Το κτίσμα του Ανώτερου Παρθεναγωγείου είναι «μια από τις πιο επιτυχημένες στυλιστικά συνθέσεις του ελληνικού ρασιοναλισμού».

         ekona 8 ktirio

Εικ. 8. Η εξολοκλήρου υαλόφρακτη νότια όψη του εκπαιδευτηρίου προς την πλευρά της κεντρικής αυλής.                                                                                                                                                                                                                                                    

       mosaiko 1

       Εικ.9. Σκούρο μωσαϊκό για τους κοινόχρηστους χώρους.

     mosaiko 2

Εικ.10. Μωσαϊκό στο σημείο ανοίγματος της πόρτας σε αίθουσα διδασκαλίας.

.   mosaiko 3

Εικ.11. Μωσαϊκό στο εσωτερικό της αίθουσας διδασκαλίας.

                                  

 klimaka old

Εικ. 12, 13. Άποψη του κλιμακοστασίου παλιά και σήμερα.

 

Εικ. 14, 15. Άποψη της εισόδου επί της οδού Καρόλου Ντηλ παλιά και σήμερα.

 

 
 


    

Εικ.16, 17. Άποψη αίθουσας διδασκαλίας παλιά και σήμερα.

                                      

                             5. Η Παλιά Βιβλιοθήκη του Γ.Γ.Θ.

Πρόκειται για την ιστορική βιβλιοθήκη τριών σχολείων: α) του Κεντρικού Παρθεναγωγείου, του μοναδικού σχολείου Θηλέων της ελληνικής κοινότητας του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα, β) του Α΄ Αστικού Θηλέων Θεσσαλονίκης και γ) του Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων. Τα δύο πρώτα σχολεία ενοποιήθηκαν το 1929 και δημιούργησαν το Ανώτερο Παρθεναγωγείο.Έτσι η βιβλιοθήκη άρχισε να λειτουργεί από την ίδρυση του Κεντρικού Παρθεναγωγείου και πλουτίστηκε αργότερα με σημαντικές δωρεές.[7]

Πάνω από 1.500 σπάνιοι τόμοι βιβλίων φυλάσσονται ακόμη στις βιβλιοθήκες του σχολείου και χρονολογούνται από το 1612 (εικ. 18) μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Δυστυχώς, αυτός ο θησαυρός δεν στεγάζεται σε αίθουσα ειδικά διαμορφωμένη και δεν εμπλουτίζεται με τους ρυθμούς του παρελθόντος . Περιλαμβάνει σπάνια έντυπα βιβλία με πλουσιότατη ύλη περιεχομένου, η οποία επεκτείνεται σε όλους τους κλάδους του επιστητού και δίνει την ατμόσφαιρα μιας μακράς ιστορικής περιόδου τότε που ο ελληνισμός στέναζε εξασθενημένος και εξουθενωμένος κάτω από μια βαριά σκλαβιά.

Μελέτες εθνολογικές και λαογραφικές, βιβλία εγκυκλοπαιδικά, θρησκειολογικά και θρησκευτικά (εικ.19), ιστορικά (εικ. 20, 21) και παιδαγωγικά (εικ.22), φιλολογικά και λογοτεχνικά, θεατρικά και αρχαίοι έλληνες συγγραφείς (εικ.23), λευκώματα και σειρές περιοδικών και πολλά άλλα φυλάσσονται ταξινομημένα στα ξύλινα ράφια των βιβλιοθηκών.

biblio 1

Εικ. 18. Το αρχαιότερο βιβλίο της βιβλιοθήκης. Πρόκειται για τις Ομιλίες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, από τις εκδόσεις του Κολεγίου του Ήτον του Λονδίνου. Χρονολογείται το 1612.

biblio 2

Εικ.19. Τα Βιβλία, τουτέστιν, η Θεία Γραφή, δαπάνη των Ζωσιμάδων εκ των Ιωαννίνων, Μόσχα 1821.

biblio 3

Εικ. 20. ΧΙΑΚΑ, ήτοι Ιστορία της Νήσου Χίου, Ερμούπολη, 1840. Διακρίνεται η στρογγυλή σφραγίδα του Χαρίσειου Γηροκομείου με χρονολογία ίδρυσης το 1899.

biblio 4

Εικ.21. Το δράμα της Σμύρνης, τυπωμένο στη Θεσσαλονίκη το 1924.

 

Εικ. 22. Ο Χαρακτήρ, Κατά το αγγλικόν του Σμάιλς υπό του Μηλιαράκη, εν Αθήναις 1901. Διακρίνεται η αφιέρωση της μαθήτριας του Ανωτέρου Παρθεναγωγείου Σιμοπούλου Καλλιόπης.

 

biblio 5

Εικ. 23. Αισχύλου, Τραγωδίαι, Η. Weil, Λειψία, 1889.

Εκδόσεις τυπωμένες στη Μόσχα, στη Βιέννη, στη Λειψία, στη Μολδαβία, στην Αγγλία, στο Παρίσι, στο Μόναχο, στην Κωνσταντινούπολη, στην Αθήνα, στην Ερμούπολη της Σύρου και σε άλλα μέρη, μαρτυρούν την αδιάψευστη διαδρομή του σχολείου. Είναι ανάγκη σήμερα να συνταχθεί ένας νέος ηλεκτρονικός κατάλογος, σύμφωνα με τις νεότερες επιταγές της επιστήμης της πληροφορικής.[8]

6. Η περίοδος της Κατοχής: το Γ.Γ.Θ. στην υπηρεσία του πολέμου.

Το νέο σχολείο εργάστηκε ταπεινά και αθόρυβα κάτω από την επίβλεψη του ουσιαστικού θεμελιωτή του Γυμνασιάρχη Κωνσταντίνου Γκράτζιου, εμπειρότατου εκπαιδευτικού, ο οποίος   οδήγησε το νεοσύστατο σχολείο σε σταθερή ανοδική πορεία με υποδειγματική λειτουργία.

Η εμπλοκή της χώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα ανατρέψει τα όνειρα των μαθητριών δύο μόλις μήνες μετά τον ερχομό τους στο διδακτήριο της Καρόλου Ντηλ. Το σχολείο, όπως όλα τα σχολεία, παύει να λειτουργεί. Χαρακτηριστική η μαρτυρία μαθήτριας της εποχής: «28 Οκτωβρίου 1940 κηρύχτηκε ο πόλεμος. Μεγάλος πατριωτικός ενθουσιασμός ένωσε όλο το λαό. Ο γυμνασιάρχης μας άγρυπνος στις σκάλες του σχολείου. Κι εμείς συνεπείς στο κτύπημα του κουδουνιού, όπως πάντα. Αγαπητά μου παιδιά, είπε, σήμερα κηρύχτηκε ο πόλεμος. Η ώρα είναι σκοτεινή για τη χώρα μας. Θα έχουμε πολλές δυσκολίες. Το σχολείο θα κλείσει κι εσείς θα πάτε στα σπίτια σας».

Μετά την κατάρρευση του μετώπου το κτίριο της Καρόλου Ντηλ επιτάσσεται. Τώρα εδώ στεγάζονται οι υπηρεσίες της Περιφερειακής Υπηρεσίας Αλληλεγγύης Μετώπου ( Π.Υ.Α.Μ.), η οποία συγκέντρωνε, αποθήκευε και έστελνε στο μέτωπο ρουχισμό και είδη πρώτης ανάγκης για τα παγωμένα παλικάρια. Έτσι θα βρεθούν στο δρόμο περίπου 3.000 μαθήτριες και 70-80 καθηγητές. Ο Γυμνασιάρχης θα νοικιάσει ένα δωμάτιο και θα μεταφέρει εκεί ό,τι πιο πολύτιμο διέθετε το σχολείο, το αρχείο και τα βιβλία της «παλιάς βιβλιοθήκης» και θα καταφέρει να περισώσει από τη λαίλαπα της καταστροφής όλα τα θρανία, περίπου 700. Ο ίδιος φυλακίζεται μαζί με άλλα ευυπόληπτα παλικάρια της Θεσσαλονίκης και μετά την αποφυλάκισή του στο τέλος του 1942 θα προσπαθήσει να αναστυλώσει το σχολείο. Θα λειτουργήσει τότε κάτω από δύσκολες συνθήκες σε τρία διαφορετικά κτίρια, σε τρία κύματα: στην Εμπορική Σχολή, σ? ένα δημοτικό στην οδό Παλαιολόγου και στο γυναικωνίτη της Αχειροποιήτου. Βαριά η ευθύνη του Γυμνασιάρχη, ο οποίος τώρα ανέλαβε στους ώμους του και το βάρος της επιβίωσης των κατατρεγμένων παιδιών του πολέμου (εικ.25, 26).

  

      

   katoxhkatoxh.2

Εικ. 25, 26. Φωτογραφίες του 1941-42 που έκλεισαν για πάντα μέσα τους την ψυχή της κατοχικής περιόδου (από το αρχείο του Φ. Γκράτζιου).

Μετά την απελευθέρωση με κίνδυνο της ζωής του θα περισώσει τα λιγοστά έπιπλα και το ίδιο το κτίριο του παλιού Παρθεναγωγείου στο Συντριβάνι, για να κάνει εκεί την πρώτη μεταπολεμική εγκατάσταση. Το κτίριο της Καρόλου Ντηλ παραμένει επιταγμένο από τα Αγγλικά συμμαχικά στρατεύματα και ο Γκράτζιος θα το αποδεσμεύσει ύστερα από μεγάλες προσπάθειες, αρχικά μόνο το κτίριο και αργότερα και την αυλή και το πίσω μέρος του οικήματος.

Η κ. Τζούλια Σταματίου- Σοφιαλίδου, μαθήτρια τότε στο σχολείο αναθυμάται: «Την πρώτη μέρα που μπήκαμε στο Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων μας κατέλαβε τρόμος, γιατί αντικρίσαμε μια μεγάλη κτισμένη αυλή, γεμάτη με αυτοκίνητα του Αγγλικού Στρατού και ανθρώπους με κοντά χακί παντελόνια και για πρώτη φορά συναντήσαμε στρατιώτες με μαύρο χρώμα. Ήταν Ινδοί» (εικ. 27).

Τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια (εικ. 28) ήταν πολύ σκληρά όπως καταθέτει η κ. Ανθούλα Σεφεριάδου, απόφοιτος του 1949: «το σχολείο με το γάλα και το σταφιδόψωμο που μοίραζε το δεύτερο διάλειμμα ήταν καταφύγιο για τις άπορες κοπέλες. Η εκπαίδευση πιο αυστηρή και αυταρχική απ? ότι σήμερα

Ασφυκτική η ατμόσφαιρα κάτω από πίεση των απαιτήσεων της παιδείας της

εποχής εκείνης. Δεν υπήρχαν τα μέσα και τα βοηθήματα της σημερινής εποχής και οι μαθητές έπρεπε να καλύψουν τις ανάγκες τους με τις δικές τους δυνάμεις. Το σχολείο μας, αν και είχε τεράστιο αριθμό χάρις στην εντυπωσιακή προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Γκράτζιου και ολόκληρου του συλλόγου καθηγητών που επιτελούσαν το έργο τους και στο χώρο της γνώσης και στην όλη οργάνωση του σχολείου με θαυμαστή συνεργασία και σύμπνοια».

  

Εικ. 27. Μαθήτριες γεμάτες ιστορίες μπροστά στην είσοδο από την Γ. Σταύρου την περίοδο της Κατοχής, όταν αρχικά ολόκληρο το κτίριο και κατόπιν μόνο η αυλή του είχε επιταχθεί από τους Άγγλους στρατιώτες. Η επιγραφή πίσω από τις μαθήτριες μαρτυρά την παρουσία των ξένων μέσα στο σχολικό χώρο.


                                                                              

                                       7. Η σχολική ζωή

Εικ. 28. Απόφοιτες του 1945 μπροστά στο διδακτήριο της Καρόλου Ντηλ Με τρόπο απλό και άμεσο η φωτογραφία αποτυπώνει τη χαρούμενη, αν και δύσκολη, εποχή της απελευθέρωσης.

Μέσα σ? ένα σύστημα διαπαιδαγώγησης σκληρό για τα δεδομένα της σημερινής εποχής ανακαλύπτουμε μια σχολική ζωή πλούσια σε περιεχόμενο. Εντυπωσιακές οι σχολικές εορτές με έμφαση στη συμβολή της γυναίκας στον αγώνα του Έθνους και μεγαλοπρεπείς παρελάσεις. Συγκινητικές τελετές αποφοίτησης με λουλούδια και δακρυσμένα μάτια Παράδοση οι φιλανθρωπικές εκδηλώσεις του σχολείου και η έντονη κοινωνική δραστηριότητα. Πρωτοπόρες και στους αθλητικούς αγώνες με την αήττητη ομάδα μπάσκετ «κίτρινο πυρετό», με υποδειγματική αγωνιστική συμπεριφορά και με συναίσθηση ευθύνης ότι είναι απόστολοι του πνεύματος της ευγενούς άμιλλας. Πολύ σημαντικό και το κεφάλαιο των εκδρομών για τις μαθήτριες του Γ. Γ.Θ. (εικ. 29). Ποτέ δεν τις στερήθηκε καμιά άπορη κοπέλα.

          

                                                                                                                          

                

Εικ. 29. Ιερό προσκύνημα στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης, 1952 (αρχείο Φ. Γκράτζιου).

8. Η αποχώρηση του Κωνσταντίνου Γκράτζιου

Στις 23 Δεκεμβρίου του 1955 ο Κ. Γκράτζιος αποχωρεί από το Γ΄ Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης αφού το διοίκησε για είκοσι ολόκληρα χρόνια και το οδήγησε στην κορυφή. Δεν είχε καμιά σχέση με τον Διευθυντή του γραφείου. Είχε μια βαθιά παιδαγωγική και κοινωνική συνείδηση. Αγάπησε τις μαθήτριες και αφουγκράστηκε τον πόνο της ψυχής τους όποτε περνούσαν δύσκολες ώρες. Ήταν πανταχού παρών στα προβλήματά τους, ακόμα και χρόνια μετά την αποφοίτησή τους. Γι αυτό οι μαθήτριές του τον αγάπησαν με πάθος κι αυτό διασταυρώνεται από το πλήθος των μαρτυριών τους. Και στις 10 Δεκεμβρίου του 1978 έστησαν την προτομή του στον προθάλαμο του ισογείου του σχολείου (εικ. 30) σε μια σεμνή τελετή κατά την οποία εκφωνήθηκε ομιλία και απονεμήθηκαν βραβεία προς τιμήν του. Η προτομή αυτή φιλοτεχνήθηκε στην Αμερική, το 1978, από τη μαθήτριά του γλύπτρια κ. Άννα Χριστοφορίδου η οποία ζει και εργάζεται εκεί.

Εικ. 30. Απόκομμα εφημερίδας από την τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του Γυμνασιάρχη.

Σήμερα μια άλλη προτομή της ίδιας, αφού εκτέθηκε σε ατομική έκθεση στη Θεσσαλονίκη το 1997 ανάμεσα σε άλλες προτομές εξεχόντων Θεσσαλονικέων, κοσμεί την είσοδο του σχολείου επί της Καρόλου Ντηλ (εικ. 15). Η πρώτη καταστράφηκε ατυχώς και καταβλήθηκαν ιδιαίτερες προσπάθειες προκειμένου να επιτευχθεί επικοινωνία με την κ. Χριστοφορίδου και να προχωρήσει τελικά στη δημιουργία μιας καινούριας προτομής. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν το 1997 σε μια συγκινητική ,λιτή τελετή, παρουσία της καλλιτέχνιδας[9] , των μαθητών του σχολείου και πλήθος αποφοίτων.

9. Το σχολείο μετά την αποχώρηση του Κ. Γκράτζιου

«Το σχολείο του Γκράτζιου» προσαρμόστηκε γρήγορα στη νέα πραγματικότητα και υιοθετώντας κάθε φορά τις επιβαλλόμενες μορφές εκπαίδευσης (Γ΄ Λύκειο Θηλέων το 1963-67 και ξανά Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων από το 1968-79) κάτω από τη φωτισμένη καθοδήγηση αξιόλογων Διευθυντών και εξαιρετικών καθηγητών. Μια μνεία μόνο ονομαστική μας επιτρέπεται (λόγω έλλειψης χώρου) να γίνει, αυτό όμως δεν μειώνει καθόλου την προσφορά τους στην παιδεία: Μπάμπης Νίντας (1956-61), Γεώργιος Φιλιππακόπουλος (1962), Ευστράτιος Μαυραγάνης (1963), Γεώργιος Φιλιππακόπουλος (1964-66), Δημήτριος Δέλιος (1966-67), Ευάγγελος Μίσσιας (1968-70), Γεώργιος Πάπιστας (1971), Αθανάσιος Κιζλάρης (1971-74), Βασίλειος Ντογραματζής (1975-79).

Στις 25 Αυγούστου του 1979 γράφτηκε η τελευταία Πράξη του Συλλόγου με την ονομασία Γ΄ Γυμνάσιο Θηλέων (Πρ. 56/25-8-1979).Ένα σχολείο πολυδύναμο και ποιοτικό, ανοικτό στην κοινωνία της εποχής, που πρόσφερε πολύτιμες υπηρεσίες στη μόρφωση της ελληνίδας του 20ου αιώνα Έκτοτε θα μετονομαστεί σε 15ο Γυμνάσιο- Λύκειο και συνεχίζει την πορεία του με το θερμό, ολόψυχο και ανεπιφύλακτο ενδιαφέρον του διοικητικού και εκπαιδευτικού προσωπικού.

                                             Βιβλιογραφία

1.Α. Γιακουμακάτος, Ν. Μητσάκης, Ένας παραμελημένος στοχαστής του Μεσοπολέμου, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Νέες Εποχές, 16/ 6/ 1999.

2. Α. Καραδήμου - Γερολύμπου, Η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917. Ένα ορόσημο στην ιστορία της πόλης και στην ανάπτυξη της ελληνικής πολεοδομίας, Θεσσαλονίκη 1985-86.

3. Β. Κολώνας, «Νέες αρχιτεκτονικές τάσεις στα σχολικά κτίρια της Θεσσαλονίκης (1920 ?1940) », στο: Πρακτικά Συμποσίου, Η Θεσσαλονίκη μετά το 1912, εκδ. Δήμου Θεσσαλονίκης, 1986.

4. Ευαγγελία Μεσοχωρίτη, Ο Μητσάκης και το μοντέρνο. Η περίπτωση του Ανώτερου Παρθεναγωγείου, Α.Π.Θ., Πολυτεχνική Σχολή ? τμήμα Αρχιτεκτόνων, Θεσσαλονίκη 2005 (αδημοσίευτη διπλωματική εργασία).

5. Π. Αγραφιώτου ? Ζαχοπούλου, το γ΄ γυμνάσιο θηλέων θεσσαλονίκης, εκδόσεις Ιανός, Θεσσαλονίκη 1997.

6. Στ. Κυριακάκη, Α. Κακαράτσιου, Μ. Δημητριάδου, Το 15ο Λύκειο συναντά την ιστορία του , εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1997.

7. Στ. Λαμπρίδης, Κώστας Ν. Γκράτζιος, Ένας φωτισμένος Δάσκαλος, Θεσσαλονίκη 1977.

8. Τράπεζα πληροφοριών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ηλεκτρονική διεύθυνση: www.tee.gr/epikaira/1999).

9. Μαρτυρίες αποφοίτων από το 1936 ? 1979.

                               Στοιχεία της συγγραφέα

                   Στέλλα Ν. Κυριακάκη ? Χατζηγεωργίου

                          Διευθύντρια του 15ου Γυμνασίου

                             Ιστορικός-Αρχαιολόγος



Σύμφωνα με την αναφορά της Διευθύντριας Μ. Βουγιούκα για το Ανώτερο Παρθεναγωγείο το 1958 (αρχείο του Γυμνασιάρχη του Γ΄ Γυμνασίου Θηλέων Κιζλάρη) το κτίριο της οδού Νοσοκομείων είχε καταστεί «το ωραιότερον διδακτήριον ένθα εγένοντο συγκεντρώσεις όλων των καθηγητών, επιθεωρητών, εγένοντο διαλέξεις, εορταί, υποδοχαί υπουργών κ. α.».

Από την αναφορά της Διευθύντριας Μ. Βουγιούκα για το Ανώτερο

Παρθεναγωγείο.

Στ. Λαμπρίδης, Κώστας Ν. Γκράτζιος, Ένας φωτισμένος Δάσκαλος, Θεσσαλονίκη 1977, σελ.68.

Β. Κολώνας, «Νέες αρχιτεκτονικές τάσεις στα σχολικά κτίρια της Θεσσαλονίκης (1920 ?1940) », στο: Πρακτικά Συμποσίου, Η Θεσσαλονίκη μετά το 1912, εκδ. Δήμου Θεσσαλονίκης, 1986.

Α. Καραδήμου - Γερολύμπου, Η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917. Ένα ορόσημο στην ιστορία της πόλης και στην ανάπτυξη της ελληνικής πολεοδομίας, Θεσσαλονίκη 1985-86, σ. 165.

Για τη σύνθεση της υποενότητας της αρχιτεκτονικής χρησιμοποιήθηκαν: Α) Στ. Κυριακάκη, Α. Κακαράτσιου, Μ. Δημητριάδου, «Το 15ο Λύκειο συναντά την ιστορία του », εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1997, σσ.22-26.

Β) Τράπεζα πληροφοριών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος      

Γ) Ευαγγελία Μεσοχωρίτη, Ο Μητσάκης και το μοντέρνο. Η περίπτωση του Ανώτερου Παρθεναγωγείου, Α.Π.Θ., Πολυτεχνική Σχολή ? τμήμα Αρχιτεκτόνων, Θεσσαλονίκη 2005 (αδημοσίευτη διπλωματική εργασία).    

Δ) Α. Γιακουμακάτος, Ν. Μητσάκης ,Ένας παραμελημένος στοχαστής του Μεσοπολέμου, Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Νέες Εποχές, 16- 6- 1999.

        

Π. Αγραφιώτου ? Ζαχοπούλου, το γ΄ γυμνάσιο θηλέων θεσσαλονίκης, εκδόσεις Ιανός, Θεσσαλονίκη 1997, σελ. 89.

Η καταγραφή των βιβλίων πραγματοποιήθηκε το σχολικό έτος 1996 - 97 από μαθητές και μαθήτριες της Γ΄ Λυκείου με την καθοδήγηση και συμπαράσταση των υπευθύνων καθηγητών του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Διήρκεσε δύο μήνες περίπου. Ιδιαίτερη στάθηκε τότε η προσφορά του μαθητή Γ. Γεωργούδη, ο οποίος με ιδιαίτερο ζήλο έγραψε όλους τους τίτλους των βιβλίων στον ηλεκτρονικό του υπολογιστή.

Η κ. Άννα Χριστοφορίδου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε καλές τέχνες στην Αμερική όπου και ζει μόνιμα εδώ και πολλά χρόνια και αναπτύσσει τις πλούσιες επαγγελματικές της δραστηριότητες . Έχει φιλοτεχνήσει πολλά γλυπτά, έχει κάνει πολλές εκθέσεις στην Ελλάδα και την Αμερική και διατηρεί καλλιτεχνικά στούντιο στη Θεσσαλονίκη και στο Οχάιο. Τα γλυπτά της είναι κυρίως σε μπρούντζο, αλλά δουλεύει και με άλλα υλικά όπως χυτό γυαλί, πηλό, γύψο και πεπιεσμένο χαρτί. Φιλοτέχνησε   και τη μοναδική στον κόσμο προτομή του πατέρα της δημοκρατίας Κλεισθένη το 2004 στο Κολόμπους της πολιτείας του Οχάιο. Έργα της υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές στη Θεσσαλονίκη, Columbus, Toledo, Boston και σε δημόσιους χώρους.

Στοιχεία Επικοινωνίας

15ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης
Καρόλου Ντηλ 24, Θεσσαλονίκη
Τ.Κ. 54621
Τηλ: 2310278930
email: mail@15gym-thess.thess.sch.gr

2024 Copyright 15ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ/ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣΦΙΛΙΠΠΟΥ ΧΡΉΣΤΟΣ ΠΕ 19 Rights Reserved